فیلم و سریال
فیلم به انگلیسی (Film) اصطلاحی است که به‌طور عام شامل تصاویر و عکس های متحرک و همچنین زمینه می‌گردد. فیلم در لغت به معنی ” نوار باریک ” است و از آن جایی که برای اولین بار تصاویر متحرک روی فیلم ها ثبت می شدند و به این وسیله نمایش داده می شدند، این نام روی تصاویر متحرک ماند، البته امروز خود کلمه «فیلم» به طور تخصصی فقط به تصاویر متحرکی گفته می شود که در سینما نمایش داده می شوند، اگر همین فیلم ها پس از آن که دوره اکرانشان تمام شود از تلویزیون پخش شوند، به آن ها فیلم سینمایی می گویند و اگر از ابتدا فیلمی را مختص تلویزیون بسازند و ربطی به سینما نداشته باشد، به آن ها تله فیلم می گویند.
ریشه این نام در این واقعیت است که فیلم عکاسی به‌طور تاریخی عنصر اساسی رسانه ضبط و پخش تصاویر متحرک به حساب می‌آمده‌است. تولید فیلم‌ها از طریق ضبط تصویر مردم و اشیاء واقعی با دوربین یا به وجود آوردن آنها از طریق تکنیک‌های انیمیشن یا جلوه‌های ویژه است. فیلم‌ها از مجموعه‌ای از قاب‌های انفرادی تشکیل شده‌اند که زمانی که به سرعت و پشت سرهم نمایش داده می‌شوند، توهم حرکت را در بیننده بوجود می‌آورند. بر اثر پدیده‌ای به نام ماندگاری تصویر که بر اثر آن یک منظره برای کسری از ثانیه پس از بین رفتن آن در حفظ می‌کنند، چشمک‌های بین تصاویر، قابل رویت نیستند. همچنین عامل ارتباط عامل دیگری است که باعث مشاهده تصاویر متحرک می‌گردد. این اثر روانی به نام حرکت بتا معروف است.
از نظر بیشتر افراد فیلم از انواع مهم هنر به‌شمار می‌آید. فیلم‌ها قابلیت سرگرم کردن، آموزش، روشنگری و الهام بخشیدن به بیننده را دارند. عوامل دیداری سینما، نیاز به هیچ نوع ترجمه‌ای ندارد و قدرت ارتباطات جهانی را به یک محصول تصویر متحرک می‌بخشند. هر فیلم قابلیت جذب مخاطبان جهانی را دارد به‌خصوص اگر از تکنیک‌های دوبله یا زیرنویس که گفتار را ترجمه می‌سازد، بهره جسته باشد. فیلم‌ها همچنین محصولاتی هستند که توسط فرهنگ‌های مشخص تولید شده و آن فرهنگ‌ها را منعکس کرده و همچنین از آنها تأثیر می‌پذیرد.
سریال در تلویزیون، رادیو و رسانه خانگی، یک برنامه ادامه‌دار است که پی‌درپی و به صورت قسمت به قسمت پخش می‌شود. سریال‌ها به‌طور معمول از قوس داستانی اصلی پیروی می‌کنند. در جهان، نمایش عامه‌پسند (اپرای صابوی) برجسته‌ترین شکل سریال‌های درام است.
سریال‌ها اساساً برمبنای پنهان کردن داستان استوار هستند، تا بتوانند با این کار مخاطبان خود را که به‌صورت فصلی و دوره‌ای این مجموعه را پیگیری می‌کنند ـ حفظ کنند. برخی سریال‌ها، در پایان هر قسمت پخش‌شده خود، خلاصه‌ای از قسمت پیشین و بعدی را پخش می‌کنند در سریال‌هایی که در رسانه خانگی پخش می‌شوند، به‌جای انتشار هر چند روز درهفته یک قسمت ممکن است یک فصل کامل یا یک نیم فصل یا چندین قسمت در یک روز منتشر شود. سریال‌های کوتاه‌تر که با عنوان تله‌نوولا شناخته می‌شوند نیز بیشتر در آمریکای لاتین به زبان اسپانیایی و پرتغالی تولید می‌شده‌اند.
تاریخچه ساخت فیلم و سریال
برادران لومیر در اوایل دهه ۱۸۶۰ میلادی، با استفاده از وسایلی مانند زنده‌گرد و پراکسینوسکوپ، سازوکارهای تولید مصنوعی به وجود آمد و تصاویر دو بعدی متحرک به نمایش درآمدند. این ماشین‌ها از انواع تکامل یافته ابزارهای ساده اپتیکی مانند توری‌های سحرآمیز بودند. این ابزار توان نمایش متوالی تصاویر با سرعتی را داشتند که در آن تصاویر به شکل متحرک به نظر می‌رسیدند. این پدیده، ماندگاری منظر نام گرفت. طبیعتاً، تصاویر می‌بایست به‌طور دقیق طراحی می‌شدند تا اثر مورد نظر را داشته باشند، به همین منظور اصول زیربنایی خاصی به‌عنوان بنیان ساخت فیلم انیمیشن در نظر گرفته شدند.
با پیشرفت فیلم سلولوئید به منظور عکاسی ثابت، امکان گرفتن عکس از اشیاء متحرکی که در حال حرکت بودند نیز ممکن شد. در مراحل اولیه فناوری گاهی لازم بود که شخص بیننده برای مشاهده تصاویر، در داخل دستگاه مخصوصی نگاه کند. در دهه ۱۸۸۰ میلادی، با ساخته شدن دوربین تصاویر متحرک، گرفتن تصاویر تکی و ضبط آنها بر روی یک حلقه ممکن شد که به سرعت به اختراع پروژکتور تصویر متحرک انجامید. این دستگاه نور را از فیلم پردازش و چاپ شده می‌گذراند و با کمک بزرگ‌نمائی اپتیکی «تصاویر در حال حرکت» را بر روی پرده‌ای (معمولاً نقره‌ای رنگ) نمایش می‌داد. این حلقه‌های فیلم‌های نمایش داده شده به نام «تصاویر متحرک» معروف شدند. نخستین فیلم‌های تصاویر متحرک، حالت صحنه ایستا داشتند و در آنها یک حادثه یا عمل، بدون هیچ‌گونه ویرایش کردن یا دیگر تکنیک‌های سینمایی، به نمایش درمی‌آمدند.
تصاویر متحرک تا پایان سده ۱۹ میلادی، تنها به‌عنوان هنر دیداری به حساب می‌آمدند. اما ابتکار فیلم‌های صامت ذهنیت مردم را نیز در اختیار گرفته بود. در آغاز سده ۲۰ میلادی، رفته رفته ساختار داستانی فیلم‌ها شکل گرفت. در این دوره فیلم‌هایی به صورت صحنه دنباله‌دار ساخته شدند که در مجموع یک داستان را نقل می‌کردند. سپس این صحنه‌ها جای خود را به صحنه‌های چندگانه از زوایا و ابعاد متفاوت دادند. تکنیک‌های دیگر مانند حرکت دوربین نیز به‌عنوان راه‌های اثرگذار در بیان داستان فیلم به کار گرفته شدند. صاحبان سالن‌های تئاتر نیز به جای این‌که تماشاگران را در سکوت نگاه دارند، با در اختیار گرفتن یک پیانیست یا نوازنده ارگ یا یک ارکستر کامل، به نواختن موسیقی، متناسب با فضای هر صحنه فیلم اقدام می‌نمودند. در آغاز دهه ۱۹۲۰ میلادی، همراه بیشتر فیلم‌ها، فهرست موسیقی‌های فیلم هم عرضه می‌شدند. در محصولات شاخص، این موسیقی‌ها با فیلم عرضه می‌گردید.
رشد صنعت سینما در اروپا با بروز جنگ جهانی اول متوقف گردید و این در حالی بود که صنعت فیلم در ایالات متحده با ظهور هالیوود به شکوفایی رسید. به‌هرحال در دهه ۱۹۲۰ میلادی، فیلم‌سازان اروپائی مانند سرگئی آینشتاین و فردریش ویلهلم مارنائو به همراهی مبتکر آمریکایی دی. دبلیو. گریفیت و دیگران، به ارتقاء سطح این رسانه پرداختند. در دهه۱۹۲۰ میلادی، فناوری‌های نو، الصاق حاشیه صوتی گفتار، موسیقی و افکت‌های صوتی متناسب با نوع صحنه به فیلم را ممکن ساختند. این فیلم‌های صوت‌دار در آغاز با نام «تصاویر با صدا» یا «تاکیز» شناخته می‌شدند.
پیشرفت مهم بعدی در صنعت سینما، معرفی رنگ بود. اگرچه اضافه شدن صدا، به سرعت گسترش یافت اما رنگ به تدریج مورد استفاده قرار گرفت. بیشتر مردم رنگی بودن فیلم برایشان مهم نبود. اما هم‌چنان‌که روش‌های پردازش رنگ بهبود می‌یافت و در مقایسه با فیلم‌های سیاه و سفید قابل رقابت‌تر می‌گشتند، فیلم‌های رنگی بیشتر و بیشتر تولید می‌شدند. این زمان هنگام پایان جنگ جهانی دوم بود. فیلم سازان آمریکایی رنگ را به‌عنوان عنصر اصلی جذب مخاطب تشخیص دادند و از آن در رقابت با تلویزیون (که تا اواسط دهه ۱۹۶۰ میلادی به صورت رسانه‌ای سیاه و سفید باقی‌مانده بود) مورد استفاده قرار داد. در پایان دهه ۱۹۶۰ میلادی، رنگ به‌عنوان شیوه عادی کار فیلم‌سازان مطرح شد.
دهه‌های ۱۹۵۰، ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰ میلادی شاهد تغییرات در روش تولید و سبک فیلم بودند. هالیوود جدید، موج جدید فرانسوی و ارتقاء فیلم‌های فیلم‌سازان تحصیل‌کرده و مستقل؛ همه و همه از دگرگونی‌هایی بودند که فیلم، آنها را در نیمه دوم سده ۲۰ میلادی تجربه نمود.
در پایان سده ۲۰ و در آستانه ورود به سده ۲۱ میلادی، فناوری دیجیتال و استفاده از رایانه‌ها، انقلابی در روش تهیه، پخش و نمایش فیلم پدیدآورد. استفاده از رایانه‌ها برای ساختن جلوه‌های ویژه، پویانمایی‌های پیچیده و ضبط و پخش صدا نزدیک به واقعیت صحنه، دگرگونی‌های فراوانی را سبب شد. در آغاز دهه ۲۱ میلادی تلاش‌هایی برای تلفیق فیلم و واقعیت مجازی در جریان است. صنعت فیلمسازی در ایران بیش از صد سال است که راه اندازی شده‌است.
انواع فیلم و سریال ها
فیلم سینمایی
فیلم هایی که مخصوص نمایش در سینما ها ساخته می شوند.
فیلم ویدئویی
فیلم هایی که به صورت ویدئویی عرضه می شوند و بودجه خیلی کمی نسبت به فیلم های سینمایی دارند. این فیلم ها در گذشته به صورت کاست های VHS عرضه می شدند ولی امروزه معمولاً به صورت DVD عرضه می شوند.
فیلم تلویزیونی (تله فیلم)
تله فیلم ها فیلم هایی هستند که مخصوص پخش از شبکه های تلویزیونی ساخته می شوند و یک شبکه تلویزیونی هزینه های تولید آن را به عهده می گیرد. در تله فیلم به موضوع، بیشتر از جلوه های تصویری اهمیت داده می شود و بودجه آن بسیار محدود است.
فیلم کوتاه
فیلم های کوتاه معمولا زمانی بین 35 ثانیه تا 35 دقیقه دارند و بر روی یک موضوع خاص تمرکز می کنند.
سریال سینمایی
قبل از تلویزیون، زمانی که شبکه تلویزیونی وجود نداشت، سریال ها به صورت سینمایی نمایش داده می شدند، تماشاگران هر چند مدت (معمولا هر هفته) یک بار به سینما می رفتند و یک قسمت از سریال را می دیدند. این سریال ها بیشتر در دهه چهل میلادی رواج داشتند و معمولا بین 10 تا 20 قسمت داشتند.
سریال تلویزیونی
سریال های تلویزیونی سریال هایی هستند که مخصوص پخش از شبکه های تلویزیونی ساخته می شوند و قسمت های آن معمولا به صورت روزانه یا هفتگی از یک شبکه پخش می شوند.
سریال ویدئویی
این سریال ها از تلویزیون پخش نمی شوند و به صورت ویدئویی عرضه می شوند. معمولا این سریال ها زیاد با چهارچوب مقررات تلویزیون جور نیستند. در ایران به مجموعه این سریال ها شبکه نمایش خانگی می گویند.
سریال اینترنتی
این سریال ها نیز مانند سریال های ویدئویی هستند با این تفاوت که به صورت اینترنتی منتشر می شوند. سریال های اینترنتی با کیفیت WEB-DL در سایت های اینترنتی آپلود می شوند.
پایلوت تلویزیونی
معمولا قبل از ساخت سریال های تلویزیونی و اینترنتی، یک قسمت را به عنوان پایلوت پخش می کنند تا میزان واکنش های مثبت و منفی را نسبت به آن بسنجند. اگر واکنش ها مثبت باشد، فصل اول سریال به طور کامل ساخته و منتشر می شود و مابقی فصل ها هم به موفقیت فصل قبل از خود بستگی دارند، اما اگر واکنش ها نسبت به پایلوت منفی باشد و موفقیتی کسب نکند، سریال کنسل می شود.
برنامه تلویزیونی
برنامه های تلویزیونی معمولا به این صورت هستند که یک نفر به عنوان مجری جلوی دوربین برنامه را اجرا می کند، معمولا برنامه ها در بعد چهارم اجرا می شوند یعنی مجری مستقیماً با مخاطبان خود سخن می گوید. برخی برنامه ها زنده هستند یعنی همزمان با ضبط، پخش می شوند.
مراحل فیلمسازی
تعداد و نوع کارکنان لازم جهت تهیه فیلم بستگی به ماهیت آن دارد. بسیاری از فیلم‌های حادثه‌ای هالیوود نیاز به صحنه سازی‌های کامپیوتری (سی.جی. آی) دارند که توسط یک دوجین عوامل قالب‌های سه بعدی، انیمیشن کارها، روتوسکپی کارها و سازندگان تدارک می‌گردند. به‌هرحال، یک فیلم کم خرج مستقل توسط عوامل اصلی که معمولاً دستمزد کمی هم دارند قابل ساخت است. کار فیلمسازی در تمام نقاط دنیا با استفاده از فناوری‌ها، سبک‌های بازی و اقسام آن در حال انجام است. بودجه برخی از این فیلم‌ها بسیار زیاد و در حد تعهد دولتی است مانند نمونه‌هایی در چین و در مقابل برخی دیگر در حد فیلمسازی در سیستم استودیوی آمریکا هزینه‌بر هستند.
مراحل فیلمسازی در ایران شامل پنج مرحله اساسی است
فیلمنامه‌نویسی
پیش تولید
تولید
پس تولید
توزیع (اکران)
مدت زمان لازم برای این مراحل معمولاً سه سال است. سال اول صرف مرحله «ارتقاء» است. در سال دوم مراحل «قبل از تولید» و «تولید» به انجام می‌رسند. سال سوم نیز به مراحل «بعد از تولید» و «توزیع» اختصاص می‌یابد.
عوامل تولید فیلم
عوامل تولید فیلم گروهی از افراد هستند که توسط کارگردان با هدف تولید یک فیلم یا تصویر متحرک استخدام شده‌اند. عوامل تولید از بازیگران که باید جلوی دوربین فیلمبرداری ظاهر شوند یا برای شخصیت‌ها در فیلم صدا ارائه کنند متمایز شده‌اند. همینطور عوامل تولید از تولیدکننده‌ها که صاحب قسمتی از شرکت فیلم یا مالکیت فکری فیلم هستند مجزا می‌باشند. عوامل تولید یک فیلم به بخش‌های مختلف تقسیم شده‌است، که هر کدام در یک جنبه خاص از تولید متخصص هستند. مواضع عوامل تولید فیلم در طول سال‌ها به سبب تغییرات تکنولوژیکی تکامل یافته‌است، اما خیلی از کارهای سنتی اوایل قرن بیستم باوجود حوزه‌های قضایی و فرهنگ‌های فیلمسازی رایج هستند.
گروه های مختلف از عوامل برای ساخت فیلم و سریال
گروه تهیه و تولید ،گروه نویسندگان،گروه کارگردانی،گروه بازیگری،گروه صحنه و لباس،گروه چهره پردازی،گروه فیلم برداری،گروه صدا،گروه تدوین و . . .
